Tradycja ludowa bardzo idealizuje Harnasia Janosika , ale zacznę właśnie od takiej legendy.
Mówi ona , że Zbójnik Janosik pochodził z wioski na Podhalu. Wychowywany tylko przez Ojca , młody Janek buntował się przeciwko władzy Pana i nie chciał dla niego odrabiać wysokiej pańszczyzny . Za jego krnąbrność , stary Baca został skazany na chłostę , po której zmarł. Janek pozostał sam na świecie.
Pragnąc pomścić śmierć Ojca, postanowił przyłączyć się do bandy Zbójników. Zanim tam trafił , Czarownice obdarowały go trzema talentami , które miały mu pomóc w zbójnickiej karierze. Dzięki czarodziejskiej ciupadze mógł przeskakiwać z góry na górę i poprzez szerokie rzeki. Zbójecka opaska dawała mu niespotykaną siłę , a koszula nie przepuszczała kul. Dzięki tym darom , Janek zdał egzamin na Zbójnika i jako Janosik stał się ich kompanem.
Legendy mówią , że Zbójnicy zabierali bogatym , a oddawali biednym . Janosik jednak nie był zawsze taki kryształowy .Jednak jego sława rosła, a on wymykał się ciągle z rąk poszukujących go żołnierzy. W końcu wpadł w zasadzkę , zdradzony przez własną dziewczynę Marynę.
Janosik został skazany na śmierć przez powieszeniu na haku , wbitym w jego lewy bok.
W Polsce do rozsławienia postaci Janosika – Zbójnika , który swe łupy oddawał potrzebującym chłopom , przyczynił się poeta i powieściopisarz okresu Młodej Polski – Kazimierz Przerwa-Tetmajer.
W XX wieku Janosik przypomniany został na nowo serialem telewizyjnym Jerzego Passendorfera , z 1973 roku. W rolę charyzmatycznego przywódcy bandy Zbójników wcielił się wówczas niezapomniany Marek Perepeczko. Produkcja liczyła 13 odcinków , a każdy z nich opowiadał odrębną , zamkniętą historię.
To tyle słów Legendy , a teraz trochę faktów historycznych. Juraj Janosik, zwany czasem Zbójnikiem podhalańskim , tak naprawdę urodził się we wsi Terchowa na Słowacji. Wczesna młodość Janosika przypadła na czas narodowego powstania węgierskiego , skierowanego przeciwko Monarchii austriackiej. Po stłumieniu powstania , Janosik został siłą wcielony do cesarskiej Armii. Tak trafił do oddziału Straży zamkowej w Bytczy , gdzie poznał zbójnickiego Hetmana – Tomasza Uhorczika. Pomógł mu w ucieczce z więzienia i przyłączył się do jego zbójeckiej bandy. Był to 1711 rok. Nie za długo Uhorczik porzucił zbójeckie rzemiosło , a przywódcą został Janosik.
Juraj Janosik nie był „dobrym Zbójnikiem”. Wprawdzie okradał zamożnych właścicieli ziemskich , ale wcale nie zawsze oddawał swych łupów biednym chłopom. Przeznaczał je na hulanki i swawole , alkohol i wiejskie dziewki . Zdarzało się ubogim wieśniakom nie raz siłą zabierał żywność dla swej bandy.
Jego działalność rabunkowa nie trwała zbyt długo . W marcu 1713 roku straże ujęły go w domu Uhorczika. W tamtych czasach Sądy posługiwały się prawem , pochodzącym z 1515 roku . Zgodnie z nim, w drugim dniu procesu , przesłuchiwano samego Janosika , wykorzystując tortury.Polegały one na stopniowym spalaniu skóry , wkłuwaniu rozpalonych drutów pod paznokcie , łamaniem kończyn , a kończyły się wciągnięciem na kołowrót , w wyniku czego dochodziło do rozerwania ścięgien .
Janosik przyznał się do zbójowania , ale nie wydał Uhorczika , jako byłego Hetmana. Proces zakończył się skazaniem Janosika na śmierć , przez powieszenie na haku za żebro. Była to długa śmierć w męczarniach. Stracony również został Uhorczik , jako wspólnik Juraja Janosika. 